Szyfr Cezara (zwany też szyfrem przesuwającym, kodem Cezara lub przesunięciem Cezariańskim) – jedna z najprostszych technik szyfrowania. Jest to rodzaj szyfru podstawieniowego, w którym każda litera tekstu jawnego (niezaszyfrowanego) zastępowana jest inną, oddaloną od niej o stałą liczbę pozycji w alfabecie, literą (szyfr monoalfabetyczny), przy czym kierunek zamiany musi być zachowany. Nie rozróżnia się przy tym liter dużych i małych. Nazwa szyfru pochodzi od Juliusza Cezara, który prawdopodobnie używał tej techniki do komunikacji ze swymi przyjaciółmi.
Algorytm szyfrowania zastosowany w kodzie Cezara bywa fragmentem bardziej złożonych systemów szyfrowania, takich jak szyfr Vigenère’a. Współcześnie szyfru Cezara używa się z przesunięciem 13 (ROT13), będącego prostym i szybkim sposobem na ukrycie treści. Obecnie szyfr Cezara, jak każda technika podmieniająca pojedyncze litery alfabetu na inne, nie oferuje żadnego bezpieczeństwa komunikacji.
Sposób szyfrowania może być przedstawiony za pomocą diagramu dwóch ciągów z odpowiadającymi sobie kolejnymi literami alfabetu. Te same litery drugiego ciągu są przesunięte względem ciągu pierwszego o określoną liczbę pozycji, zwaną parametrem przesunięcia (tutaj 3) i pełniącą funkcję klucza szyfru:
Alfabet: AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWYZŹŻ
Przesunięcie: CĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWYZŹŻAĄB
Należy przy tym zauważyć, że ostatnim literom alfabetu w górnym ciągu odpowiadają początkowe litery w ciągu dolnym (alfabet został „zawinięty”). Chcąc zaszyfrować wiadomość, należy każdą jej literę zastąpić odpowiednikiem z szyfru (wiadomość w przykładzie jest zapisana wersalikami, aczkolwiek szyfr jest niewrażliwy na wielkość liter):
Tekst jawny: MĘŻNY BĄDŹ, CHROŃ PUŁK TWÓJ I SZEŚĆ FLAG
Tekst zaszyfrowany: OHBÓŻ DĆFĄ, EKTRP ŚZŃM YŹSŁ L UAGWĘ INCJ
Deszyfrowanie polega na odwróceniu tej operacji.
W wersji z kluczem nie można użyć standardowego alfabetu, najpierw należy wpisać słowo klucz. Klucz jest dopisywany do alfabetu bez powtarzania znaków. W poniższym przykładzie użyłem klucza 'calcoolator.pl'. Powtarzające się litery i kropka zostały usunięte z klucza.
Alfabet: AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWYZŹŻ
Klucz: CALOTRPĄBĆDEĘFGHIJKŁMNŃÓSŚUWYZŹŻ
Następnie zastosowane zostało przesunięcie 3 litery.
Alfabet: AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWYZŹŻ
Przesunięcie: OTRPĄBĆDEĘFGHIJKŁMNŃÓSŚUWYZŹŻCAL
Dalsze czynności wykonujemy tak jak w szyfrze bez słowa kluczowego.
Zastosowanie unikatowego klucza pozwala na bezpieczniejsze zaszyfrowanie wiadomości.
Więcej na: Wikipedia - Szyfr Cezara